Dịch tả heo Châu Phi (ASF) đã và đang là nỗi ám ảnh lớn với ngành chăn nuôi toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia có hệ thống chăn nuôi nhỏ lẻ như Việt Nam. Virus ASFV có khả năng gây tử vong gần như tuyệt đối và né tránh hệ miễn dịch tinh vi, khiến nhiều nỗ lực kiểm soát bằng vaccine vẫn thất bại.
Trong bối cảnh đó, ngành chăn nuôi không thể tiếp tục dựa vào giải pháp bị động. Chuyển đổi sang tư duy miễn dịch chủ động thông qua ứng dụng công nghệ số và xây dựng bản đồ miễn dịch số chính là hướng đi bền vững và hiệu quả.
Mối đe dọa từ ASF và hạn chế của phương pháp truyền thống
TS. Nguyễn Ngọc Hải nhấn mạnh cần xây dựng bản đồ miễn dịch số để kiểm soát dịch bệnh chủ động. Ảnh: Trần Phi.
Dịch ASF gây tổn thất nặng nề cả về kinh tế lẫn chuỗi cung ứng thực phẩm. Dù vaccine đã được nghiên cứu và thử nghiệm, nhiều trại vẫn phải tiêu hủy đàn dù đã tiêm phòng – do không thể giám sát miễn dịch hiệu quả. Việc chống dịch vẫn còn mang tính cảm tính, thiếu cơ sở dữ liệu đồng bộ và phân tích khoa học. Đây chính là “khe hở” khiến dịch bệnh bùng phát không kiểm soát.
Vì sao ngành chăn nuôi cần bản đồ miễn dịch số?
1. Khái niệm bản đồ miễn dịch số
Bản đồ miễn dịch số là nền tảng kỹ thuật số tổng hợp, phân tích và theo dõi dữ liệu miễn dịch của đàn vật nuôi theo từng khu vực, giống, lịch tiêm phòng và yếu tố dịch tễ. Nó là công cụ kết nối giữa trại chăn nuôi, cơ quan thú y, nhà khoa học và nhà phát triển vaccine.
2. Lợi ích cốt lõi
• Theo dõi hiệu quả miễn dịch theo vùng và mùa vụ.
• Dự báo dịch bệnh, đưa ra cảnh báo sớm và hướng dẫn can thiệp.
• Giảm thiểu thiệt hại, tối ưu hóa hiệu quả tiêm chủng.
• Tăng minh bạch, phục vụ truy xuất nguồn gốc và quản lý rủi ro.
Công nghệ số ứng dụng vào bản đồ miễn dịch
1. Tích hợp dữ liệu xét nghiệm và trí tuệ nhân tạo
Việc định kỳ xét nghiệm ELISA, PCR giúp thu thập dữ liệu sinh học quan trọng. Khi được tích hợp với AI và big data, hệ thống sẽ tự động phân tích nguy cơ, nhận diện vùng dịch tiềm năng và đề xuất phương án tiêm phòng thích hợp.
2. Tự động hóa chuồng trại và theo dõi dịch tễ
Ứng dụng công nghệ số trong chuồng trại lạnh, hệ thống cho ăn tự động, kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, kết hợp truy vết luồng di chuyển vật nuôi giúp ngăn ngừa dịch bệnh lan truyền và nâng cao hiệu suất chăn nuôi.
3. Trạm miễn dịch cộng đồng
Mô hình trạm miễn dịch đặt tại các vùng trọng điểm sẽ hỗ trợ xét nghiệm miễn dịch, tư vấn lịch tiêm phòng, cập nhật dữ liệu miễn dịch thực địa lên bản đồ vùng. Đây là cầu nối giữa người chăn nuôi và cơ quan quản lý.
Yêu cầu về chính sách và dữ liệu đồng bộ
Bản đồ miễn dịch số chỉ có hiệu quả khi toàn bộ hệ thống dữ liệu được chuẩn hóa và kết nối liên thông giữa các cấp ngành – từ hộ chăn nuôi, thú y địa phương đến trung ương và viện nghiên cứu. Điều này đòi hỏi một khung pháp lý thống nhất, nền tảng chia sẻ dữ liệu dùng chung, và chính sách hỗ trợ tài chính – tín dụng cho các đơn vị ứng dụng công nghệ.
TS. Nguyễn Văn Điệp đề xuất kết nối dữ liệu xuyên suốt giữa trại, thú y và nhà nghiên cứu để phòng dịch hiệu quả. Ảnh: Trần Phi.
Đào tạo, truyền thông và chuyển đổi nhận thức
Tư duy miễn dịch chủ động cần bắt đầu từ người chăn nuôi. Họ cần được đào tạo về kiến thức miễn dịch cơ bản, phân biệt các loại vaccine, hiểu được tầm quan trọng của dữ liệu trong phòng chống dịch.
Các công cụ hỗ trợ như app điện thoại, dashboard cảnh báo trực tuyến, hệ thống truy xuất miễn dịch theo lô vật nuôi sẽ giúp thu hẹp khoảng cách giữa nghiên cứu và thực tiễn sản xuất.
Hoạt động giám sát heo tại trại chăn nuôi là mắt xích quan trọng trong bản đồ miễn dịch cộng đồng. Ảnh: Trần Phi.
Kết luận: Cần chiến lược dài hạn và phối hợp liên ngành
Ứng dụng bản đồ miễn dịch số là xu thế tất yếu để xây dựng lá chắn sinh học chủ động trước ASF và các dịch bệnh nguy hiểm khác. Đây không còn là khái niệm lý thuyết mà là nhu cầu cấp bách trong bối cảnh dịch bệnh biến đổi, ngành chăn nuôi ngày càng đòi hỏi tính minh bạch và kiểm soát chặt chẽ.
Để thành công, Việt Nam cần một hệ sinh thái phối hợp chặt chẽ giữa: Người chăn nuôi – Cán bộ thú y – Nhà nghiên cứu – Doanh nghiệp công nghệ cùng chia sẻ dữ liệu và trách nhiệm trên nền tảng miễn dịch số quốc gia.
Khi ngành chăn nuôi vận hành bằng dữ liệu, phòng bệnh bằng khoa học và phản ứng bằng công nghệ, đó mới là sự chủ động thực sự và bền vững trong kỷ nguyên dịch bệnh.
Nguồn: Chăn nuôi Việt Nam