Khi phúc lợi động vật ngày càng được quan tâm, ngành chăn nuôi đang đối mặt với câu hỏi lớn: Có thể giết mổ lợn một cách nhân đạo hơn không? Dự án PigStun do EU tài trợ đang tìm câu trả lời.
Vì sao cần thay thế CO2 trong giết mổ lợn?
Hiện nay, tại nhiều nước châu Âu như Anh, khoảng 80% số lợn được làm choáng bằng khí CO2 nồng độ cao trước khi giết mổ. Phương pháp này phổ biến nhờ khả năng gây mê nhanh, dễ tự động hóa và phù hợp với dây chuyền công nghiệp quy mô lớn.
Tuy nhiên, ngày càng có nhiều phản đối từ các tổ chức bảo vệ động vật như HSA, RSPCA và CIWF. Họ cho rằng CO2 gây ra đau đớn, khó thở và trạng thái hoảng loạn cho lợn trước khi chết – điều đi ngược lại tinh thần phúc lợi động vật.
Các tổ chức này đã kêu gọi chính phủ Anh và EU loại bỏ dần việc sử dụng khí CO2 trong giết mổ và đầu tư vào những giải pháp thay thế nhân đạo hơn.
Các tổ chức phúc lợi mong muốn nhà sản xuất đầu tư vào các giải pháp giết mổ thay thế nhân đạo hơn (Ảnh: ST)
Ba hướng cải tiến đang được thúc đẩy
Trước áp lực ngày càng lớn về đạo đức và chính sách, các bên liên quan đã đưa ra 3 hướng hành động chính:
1. Thay đổi pháp lý
Chính phủ được khuyến nghị điều chỉnh các quy định hiện hành, cho phép thử nghiệm và sử dụng khí thay thế như argon hoặc nitơ – vốn được đánh giá là ít gây đau hơn CO2.
2. Hợp tác ngành
Các lò mổ, nhà bán lẻ và tổ chức nghiên cứu đang cùng nhau thử nghiệm các công nghệ mới, đảm bảo tính thực tiễn thương mại khi thay đổi quy trình giết mổ.
3. Hỗ trợ tài chính
Để giảm gánh nặng chi phí, chính phủ được đề xuất hỗ trợ tài chính cho các lò mổ trong việc nâng cấp thiết bị, chuyển đổi sang công nghệ giết mổ nhân đạo hơn.
Dự án PigStun: Những giải pháp thay thế đang được thử nghiệm
Trong khuôn khổ Dự án PigStun (2022–2025), các nhóm nghiên cứu tại Đức, Hà Lan, Đan Mạch và Tây Ban Nha đã thử nghiệm 4 phương pháp thay thế CO2:
1. CAS – Kiểm soát khí quyển sử dụng CO2
Dù vẫn sử dụng CO2, nhưng hệ thống này được trang bị cảm biến và kiểm soát tự động, giúp:
• Giảm thao tác thủ công, giảm stress cho lợn.
• Cải thiện chất lượng thịt (ít thịt PSE).
• Chi phí đầu tư thấp do tận dụng hệ thống sẵn có.
2. Khí Argon hoặc Nitơ
Phương pháp này:
• Ít gây đau đớn hơn so với CO2.
• Cần thời gian gây mê lâu hơn (~40% so với CO2).
• Chi phí cao hơn gấp 2–3 lần và tiềm ẩn rủi ro cho người vận hành nếu rò rỉ khí.
• Dễ xuất hiện vết máu bầm trong thịt.
3. Helium – Phương án tiềm năng về phúc lợi
Helium cho thấy hiệu quả cao về mặt phúc lợi động vật với:
• Gần như không gây phản ứng khi mất ý thức.
• Tuy nhiên, thời gian gây mê dài (200 giây).
• Giá khí đắt, khó tái sử dụng và là tài nguyên hạn chế.
4. Cải tiến gây choáng bằng điện
So với phương pháp điện truyền thống, cải tiến này giúp:
• Giảm thao tác vật lý với lợn.
• Kiểm soát tốt hơn quá trình gây mê.
• Tuy nhiên, hệ thống cần nhiều nhân sự, tiêu tốn năng lượng và dễ tạo máu bầm.
Đánh giá hiện tại và hướng đi trong tương lai
Dù có nhiều phương án, chưa có giải pháp nào hoàn hảo vượt trội so với CO2 về mọi mặt: chi phí, tốc độ, hiệu quả, an toàn, chất lượng thịt và phúc lợi động vật.
Theo bà Katie Jarvis – cố vấn chính sách cấp cao của NPA, việc thay thế cần diễn ra từng bước, có sự phối hợp giữa chính phủ, ngành công nghiệp, nhà bán lẻ và người tiêu dùng. Sự chuyển đổi không chỉ là bài toán công nghệ, mà còn là bài toán chính sách và hành vi tiêu dùng.
Ủy ban Phúc lợi Động vật Anh (AWC) đang thực hiện báo cáo đánh giá toàn diện về CO2 và các giải pháp thay thế, dự kiến công bố vào mùa hè năm nay.
Kết luận: Giết mổ lợn nhân đạo – Hành trình dài nhưng cần thiết
Việc loại bỏ CO2 khỏi quy trình giết mổ lợn là một hành trình phức tạp, nhưng cần thiết nếu ngành chăn nuôi muốn hướng đến sự bền vững, đạo đức và trách nhiệm.
Dự án PigStun là nền móng quan trọng, giúp tìm kiếm phương pháp giết mổ nhân đạo mà vẫn đáp ứng yêu cầu thực tế về chi phí và năng suất. Dù con đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng bước chuyển này sẽ mang lại lợi ích lâu dài không chỉ cho vật nuôi mà còn cho toàn ngành thực phẩm.
Nguồn: Chăn nuôi Việt Nam