Mối nguy từ lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi lợn
Trong chăn nuôi hiện đại, kháng sinh được sử dụng phổ biến để điều trị, phòng bệnh và thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, việc lạm dụng đang gây ra hệ lụy nghiêm trọng như kháng thuốc, tồn dư trong thực phẩm và ô nhiễm môi trường.
Khoảng 73% lượng kháng sinh toàn cầu được dùng trong chăn nuôi. Tại Việt Nam, dù có quy định kiểm soát, lạm dụng kháng sinh vẫn phổ biến, đặc biệt tại các trại lợn quy mô lớn ở Đông Nam Bộ – vùng chăn nuôi trọng điểm của cả nước.
Thực trạng sử dụng kháng sinh trong các trại chăn nuôi
Nguồn cung và mục đích sử dụng kháng sinh
Kháng sinh trong các trại chủ yếu được cung cấp bởi các cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi (33%), cửa hàng thuốc thú y (23%), bác sĩ thú y (20%) và nhân viên tiếp thị (17%). Mục đích sử dụng bao gồm phòng bệnh, điều trị dự phòng và điều trị bệnh.
Nguồn gốc kháng sinh sử dụng trong trại (Ảnh: Chăn nuôi Việt Nam)
Các nhóm kháng sinh sử dụng phổ biến
Các nhóm kháng sinh như Tetracyclines, Quinolones, Aminoglycosides, Macrolides và Ketolides được sử dụng phổ biến nhờ phổ kháng khuẩn rộng, giá hợp lý, dễ pha trộn. Tuy nhiên, điều này làm tăng nguy cơ kháng thuốc.
Đáng lo ngại, Colistin – kháng sinh đã bị cấm – vẫn bị sử dụng trái phép tại một số trại, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng theo định hướng “Một sức khỏe”.
Tỷ lệ các nhóm kháng sinh được sử dụng theo mục đích (n=57) (Ảnh: Chăn nuôi Việt Nam)
Thái độ của người chăn nuôi về việc sử dụng kháng sinh
Mức độ quan tâm và tuân thủ quy định
Khoảng 63% người chăn nuôi quan tâm đến việc sử dụng kháng sinh đúng cách, nhưng vẫn còn 38% thờ ơ hoặc không tuân thủ. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu kiến thức, khó khăn tài chính, thiếu hỗ trợ kỹ thuật và giám sát.
(Ảnh: Chăn nuôi Việt Nam)
Tác động đến sức khỏe cộng đồng và môi trường
Việc sử dụng sai cách dẫn đến dư lượng kháng sinh trong thực phẩm và môi trường, làm gia tăng vi khuẩn kháng thuốc, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người và hệ sinh thái.
Thực trạng bảo quản và xử lý kháng sinh tại trại
Bảo quản thuốc thú y chưa đạt chuẩn
97,1% trại công ty có khu bảo quản thuốc thú y riêng, nhưng nhiều trại tư nhân vẫn chưa đảm bảo điều kiện bảo quản. Một số trại còn lưu trữ thuốc nơi ẩm thấp, nhiệt độ không phù hợp, làm giảm hiệu quả sử dụng.
Xử lý kháng sinh hết hạn không đúng quy định
Ở các trại tư nhân, có đến 71,4% thuốc hết hạn bị vứt vào thùng rác, 14,3–33,3% tiếp tục được sử dụng. Việc này vi phạm quy định quản lý thuốc thú y, đồng thời làm tăng nguy cơ tồn dư thuốc và ô nhiễm môi trường.
Giải pháp thay thế kháng sinh đang được áp dụng
Xu hướng sử dụng chế phẩm sinh học
Nhiều trại đã chuyển sang sử dụng các sản phẩm thay thế kháng sinh như:
- Probiotic và prebiotic (32,3%): cải thiện hệ tiêu hóa, tăng sức đề kháng tự nhiên.
- Axit hữu cơ (19,4%): ức chế vi khuẩn có hại, dễ sử dụng.
- Chiết xuất thực vật, enzyme, kháng thể tổng hợp: hiệu quả kháng khuẩn, đang được nghiên cứu sâu hơn.
(Ảnh: Chăn nuôi Việt Nam)
Khuyến nghị thúc đẩy giải pháp bền vững
Việc đẩy mạnh sử dụng các giải pháp sinh học là hướng đi tất yếu. Nhà nước cần hỗ trợ thông qua:
- Chính sách ưu đãi tài chính
- Đào tạo kỹ thuật cho hộ chăn nuôi
- Khuyến khích mô hình chăn nuôi an toàn, không kháng sinh
Kết luận và khuyến nghị chính sách
Tại Đông Nam Bộ, việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi lợn còn nhiều bất cập từ cung ứng đến bảo quản và xử lý, gây hại cho vật nuôi, sức khỏe cộng đồng và môi trường.
Để khắc phục, cần đồng bộ nhiều giải pháp:
- Tăng cường truyền thông, đào tạo người chăn nuôi
- Siết chặt kiểm tra, xử lý vi phạm
- Hỗ trợ chuyển đổi sang các giải pháp sinh học thay thế
Việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi cần được kiểm soát nghiêm ngặt, hướng đến một nền chăn nuôi bền vững và an toàn hơn, đúng với tinh thần của chương trình “Một sức khỏe” mà thế giới đang theo đuổi.
Nguồn: Chăn nuôi Việt Nam