Cúm gia cầm là mối đe dọa lớn với ngành chăn nuôi gia cầm, gây thiệt hại về kinh tế và ảnh hưởng đến sức khỏe đàn vật nuôi. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp kiến thức toàn diện về cách phòng và kiểm soát cúm gia cầm hiệu quả
Cúm gia cầm là gì và nguy cơ lây lan tại các trang trại
Cúm gia cầm là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi-rút cúm type A gây ra, ảnh hưởng chủ yếu đến các loài chim và gia cầm. Vi-rút cúm gia cầm được chia thành hai nhóm chính dựa trên độc lực:
• Cúm gia cầm độc lực thấp (LPAI): Gây bệnh nhẹ, ít triệu chứng rõ ràng.
• Cúm gia cầm độc lực cao (HPAI): Gây tỷ lệ tử vong lên đến 100% trong thời gian ngắn.
Vi-rút cúm gia cầm có thể lây lan nhanh chóng qua không khí, phân gia cầm, nước uống và thiết bị chăn nuôi. Do đó, việc nhận diện sớm và kiểm soát chặt chẽ dịch bệnh là cực kỳ quan trọng tại các trang trại chăn nuôi.
Thực hành chăn nuôi an toàn giúp giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch cúm gia cầm (Ảnh minh họa)
Các chủng cúm gia cầm phổ biến cần chú ý
Phân nhóm vi-rút theo protein H và N
Vi-rút cúm gia cầm được phân loại dựa trên hai loại protein bề mặt: Hemagglutinin (H) và Neuraminidase (N). Có 16 loại H và 9 loại N, tạo thành nhiều tổ hợp khác nhau như H5N1, H7N3, H9N2...
Những chủng vi-rút độc lực cao thường gặp
• H5N1: Lần đầu xuất hiện vào những năm 1990, gây dịch lớn ở châu Á, châu Âu và châu Phi, với tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối.
• H7N9: Ghi nhận tại Trung Quốc từ năm 2013, biểu hiện nhẹ trên gia cầm nhưng có thể gây bệnh nặng ở người.
• H7N3, H7N7: Từng gây dịch tại Pakistan và châu Âu, làm chết hàng triệu con gia cầm.
Việc xác định chủng vi-rút sớm giúp đưa ra phương án phòng chống kịp thời và hiệu quả.
Dấu hiệu nhận biết gia cầm nhiễm cúm
Triệu chứng ban đầu dễ bỏ qua
• Giảm ăn, giảm hoạt động, ủ rũ.
• Giảm sản lượng trứng, vỏ trứng mềm.
• Dấu hiệu hô hấp như ho, hắt hơi, chảy mũi.
Triệu chứng nghiêm trọng của HPAI
• Tỷ lệ chết tăng đột ngột trong vài giờ.
• Tím tái mào, yếm, chân; xuất huyết nội tạng.
• Các rối loạn thần kinh như run, liệt, quay vòng.
• Tiêu chảy và mất nước nhanh.
Việc nhận biết các triệu chứng sớm giúp hạn chế thiệt hại và khoanh vùng ổ dịch kịp thời.
Các phương pháp tiêm phòng cúm gia cầm hiệu quả
Các loại vắc-xin phòng cúm gia cầm hiện nay
1. Vắc-xin tự sinh: Sản xuất từ chủng vi-rút thu được tại chính trang trại, hiệu quả cao với chủng đang lưu hành.
2. Vắc-xin tái tổ hợp (vectơ): Dùng công nghệ DNA để đưa gen vi-rút cúm vào vectơ an toàn.
3. Vắc-xin di truyền ngược: Thiết kế phù hợp với chủng ngoài thực địa, giảm độc lực.
4. Vắc-xin tiểu đơn vị: Gồm protein HA/NA tinh khiết, an toàn, nhưng có thể cần tiêm nhắc lại.
Lưu ý trong quy trình tiêm phòng
• Tiêm phòng trước mùa dịch hoặc khi có nguy cơ xâm nhập.
• Phối hợp tiêm phòng với tăng cường an toàn sinh học.
• Theo dõi phản ứng sau tiêm và hiệu quả miễn dịch theo thời gian.
Biện pháp an toàn sinh học trong phòng cúm gia cầm
An toàn sinh học là yếu tố then chốt để ngăn ngừa vi-rút cúm xâm nhập và lây lan trong trại.
Các biện pháp cần triển khai gồm:
• Kiểm soát ra vào trại: Người, phương tiện và thiết bị phải được khử trùng trước khi tiếp cận chuồng trại.
• Cách ly đàn mới: Kiểm tra sức khỏe và cách ly ít nhất 2 tuần trước khi nhập đàn.
• Xử lý xác gia cầm đúng quy trình: Chôn/lò đốt hợp vệ sinh.
• Ngăn động vật trung gian: Dùng lưới chắn, tiêu diệt chuột, chim hoang dã.
• Vệ sinh định kỳ chuồng trại: Dùng chất sát khuẩn chuyên dụng.
• Giữ mật độ nuôi hợp lý, giảm stress và tăng đề kháng tự nhiên.
Tác động của cúm gia cầm đến sản xuất và kinh tế
Cúm gia cầm không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi mà còn kéo theo nhiều hậu quả nghiêm trọng:
• Tỷ lệ chết cao, buộc phải tiêu hủy hàng loạt.
• Suy giảm năng suất: giảm đẻ, tăng trưởng chậm.
• Gia tăng chi phí điều trị, phòng dịch.
• Cấm vận thương mại: Các quốc gia ngừng nhập khẩu từ vùng dịch.
• Mất uy tín thương hiệu chăn nuôi, giảm niềm tin người tiêu dùng.
Kết luận
Cúm gia cầm là thách thức lớn đối với ngành chăn nuôi. Việc phòng ngừa và kiểm soát cúm gia cầm đòi hỏi một chiến lược tổng thể, gồm:
• Giám sát dịch tễ thường xuyên
• Tiêm phòng đầy đủ, đúng thời điểm
• Thực hành an toàn sinh học nghiêm ngặt
Áp dụng đồng bộ các biện pháp này sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ đàn gia cầm và duy trì sự phát triển bền vững cho trang trại.
Nguồn: Chăn nuôi Việt Nam