Bệnh Herpesvirus cá Koi (Koi Herpesvirus Disease – KHVD)

Tác nhân gây bệnh: 
Tác nhân là vi rút có nhân AND, thuộc họ Herpesviridae và có đường kính từ 100 – 110 nm [OIE].

Phân bố và lan truyền:
- Phân bố: KHVD được xác định ở hầu hết các nước có cá chép tự nhiên hoặc có nuôi cá chép thương phẩm, trong đó có Việt Nam.
- Lan truyền: Bệnh dịch thường lây lan thông qua cá bệnh, nhớt của cá bệnh, nguồn nước…
- Đối tượng: Chỉ gây bệnh ở cá Chép; con lai giữa cá Chép X cá Diếc. Những loài khác trong họ cá chép và những loài không thuộc họ cá chép không bị tác động bởi KHV [OIE].
- Giai đoạn: từ giai đoạn cá giống cho đến cá trưởng thành; tuy nhiên cá dưới 1 tuổi dễ mẫn cảm với mầm bệnh hơn.
- Cơ quan đích: Mang, lách và thận cá
- Mùa vụ: Vi rút thường gây bệnh trong khoảng nhiệt độ từ 16oC đến 28oC (ngưỡng tối ưu nhất là từ 21-27 oC).

Tỉ lệ gây chết:
Bệnh này thường gây ra tỉ lệ lan truyền và tỉ lệ chết cao ở cá KOI và cá chép nuôi (Cyprinus carpio). Tỉ lệ gây chết có thể đạt 70 - 80%, thậm chí là 90 - 100% trong quần đàn cá nuôi.

Dấu hiệu điển hình:
Cá tách đàn, lờ đờ ở nơi nước chảy, nơi có nhiều oxy hoặc xung quanh thành lồng/ bờ, có dấu hiệu suy hô hấp, có thể có biểu hiện mất thăng bằng khi bơi [OIE];
Trên thân có dấu hiệu mất sắc tố hoặc xuất huyết trên thân, vẩy có hiện tượng dựng, rộp và bong ra, da có thể mất biểu bì theo điểm hoặc toàn thân (hình 1);

Mang và thân mất nhớt hoặc quá nhiều nhớt, mang nhợt nhạt, mất sắc tố và có hiện tượng xuất huyết và hoại tử (hình 2) [OIE].

Ngoài ra, có thể quan sát thấy hiện tượng mắt nõm (chìm) (hình B), có hiện tượng xuất huyết vây và gốc vây, vây xơ (hình A) [OIE].

Lưu ý:
- Các tác nhân thứ cấp như vi khuẩn và ký sinh trùng có thể gây bệnh và làm chúng ta thường tập chung vào những dấu hiệu thứ cấp này mà uên đi dấu hiệu của bệnh KHV;
- Các dấu hiệu lâm sàng của Bệnh do vi khuẩn dạng sợi (tổn thương da, xơ/thối vây & hoại tử mang) gần tương tự với những dấu hiệu của KHVD;
- Nhiệt độ là một trong những thông tin rất quan trọng để xác định cá nhiễm KHV.

Tác giả: TS. Đoàn Quốc Khánh - GĐ DVKTTS Tập đoàn Mavin